Monaphis antennata sur Betula sp., Moeraske 7/10/2021
96 soorten bladluizen telt de inventaris in het Moeraske intussen.
Laatste toevoeging was deze soort op Berk (Bouleau), waarvan vooral de nimfen er bijzonder uitzien. Ze verkiezen de bovenkant van het blad wat hen wat meer overlevingskansen geeft...
Enkele andere soorten die al méér dan 5 jaar niet werden gespot, werden opnieuw gezien en worden elders zelden gemeld:
Crypturaphis grassii, Alnus cordata, Moeraske 10/10/2021. Tuberolachnus salignus (Dromedarisluis) Moeraske 7/10/2021 Moeraske, enkele individuen, wellicht uit hoge wilgen gevallen. In de winter worden ze soms in dichte groepen op wilgentakken waargenomen.
Tinocallis takachioensis op Iep (Ulmus), 10/10/2021 Moeraske. Deze exoot werd nu ook voor het eerst bevestigd.
Deze zomer werden in het Moeraske rupsen van drie Sphingidae-soorten waargenomen.
"Pijlstaarten" wordt deze familie genoemd, naar de enkele achterstekel bij de rupsen, alhoewel bij de Teunisbloempijlstaart daar uitzonderlijk slechts een oogvlekje te zien is.
Het Frans verwijst naar de rustpositie van de rupsen die aan een sfinks (sphingidés) doet denken. Het Engels "hawk moths" verwijst naar de volwassen constitutie van deze snelle vliegers...
De groene rups van een Lindepijlstaart (Mimas tiliae - Sphinx du tilleul), voor het laatst waargenomen in 2008, zat onderaan een Lindeblad van een boom bij de Belgacomsite in de Carlistraat. Opvallend en indrukwekkend, zoals de meeste pijlstaarten, maar tegelijk moeilijk te onderscheiden in het gebladerte. De 5cm lange Teunisbloempijlstaartrups (Proserpinus proserpina - Sphinx de l'épilobe) had al een aardse kleur aangenomen, en was dus vermoedelijk onderweg van een Wilgenroosje naar een verpoppingsplaats op de bodem.
Deilephila elpenor (Sphinx de la vigne - Groot avondrood) in 2015 en nu opnieuw op 19/9/2021 op Wilgenroosje (Epilobium hirsutum)
Nieuwe cicaden (Auchenorrhyncha): Japananus hyalinus & Hyalesthes obsoletus
Dimanche 22 août 2021
Japananus hyalinus (Japanese maple leafhopper), Goede Herderspark, 22/08/2021.
Afgelopen maand werden 2 nieuwe cicades gezien op brandnetels in het Moeraske en Goede Herderspark.
Hyalesthes obsoletus, Moeraske, 26/07/2021
Op de helling naar het panoramapunt werd eerst een parend koppeltje Glasvleugelcicaden van de soort Hyalesthes obsoletus gespot (fulgore du stolbur, Cixiidae). Een maand later zagen we nog een exemplaar. Haagwinde en brandnetel (liseron et l’ortie) zijn de belangrijkste waardplanten.
Tot nu toe stond op waarnemingen.be enkel Koen Lock* in 2019, Thier des Vignes (vlakbij Maastricht) en dit jaar één observatie in Wijgmaal.
Japananus hyalinus (Japanese maple leafhopper), Goede Herderspark, 22/08/2021.
Op 22 augustus volgde de waarneming van Japananus hyalinus (Cicadellidae), goed zichtbaar op een donkergroene brandnetel onder een Spaanse aak (Acer campestre). Dit is naar verluid de belangrijkste waardplant in onze streken. Deze dwergcicade moet meegekomen zijn met gecultiveerde Esdoornplanten uit het verre Oosten. Ook hier was Koen Lock de eerste waarnemer in 2017 in Gent. Enkele latere waarnemingen waren vooral met lichtval (oa Maarten Cuypers, Anderlecht - Parc Scherdemael). Vermoedelijk is de soort aan de bleke onderkant van bladeren van Spaanse aak nog nauwelijks te onderscheiden?
Cicaden zijn hoe dan ook nog maar weinig onderzocht: * Koen Lock, Fifty leafhoppers new to Belgium
(Hemiptera: Cicadellidae) in Belgian Journal of Entomology 88: 1–28 (2019)
Cimbicidae (Knotssprietbladwespen) in het Moeraske
Mercredi 18 août 2021
De laatste waarnemingsdata van Knotssprietbladwespen (Cimbicidae) in het Moeraske laten zich als volgt samenvatten: 2005, 2010, 2015 en 2021. Geen courante gasten dus. Ook elders in Brussel worden zelden Knotssprietbladwespen gemeld. Naast enkele verzamelsoorten werd enkel nog een Cimbex femoratus (Berkenknotssprietbladwesp) opgenomen in Watermaal.
Een reden is zeker dat soorten uit de Cimbicinae-onderfamilie niet vaak afdalen uit de boomtoppen waar ze zich voeden met boomsappen.
Abiinae, waartoe deze nieuwe soort behoort, bezoeken wel bloemen zoals Berenklauw (Heracleum, Berce).
Het achterlijf van deze opvallende wesp deed denken aan de koperen ringen die vrouwen van het Thaise Karenvolk dragen om de hals te verlengen.
Waardplant voor de bastaardrupsen van deze nieuwe soort is Kaardebol (Dipsacus - Cabaret des oiseaux). Een plant waar tot nu nog niet veel soorten aan gelinkt konden worden: Puttertjes (Carduelis carduelis (Chardonneret) in de winter op de zaadbol en het nachtvlindertje Endothenia marginana (Scherpe kuifbladroller).
Overige Cimbicidae in de cebe-inventaris:
Enkele 'onnatuurlijke' verschijningen trokken onze aandacht deze maand in het Moeraske.
Mucilago crustacea (Mucus croûté - Groot Kalkschuim)
De eerste leek op yoghurt dat was uitgegoten over jonge brandnetels die in het Goede Herderspark weer opschieten na een maaibeurt. Slechts 2 plantjes vertoonden dit fenomeen.
Van dichtbij bleek er echter een duidelijke structuur in te zitten die gedumpte afval uitsloot...
Dictydiaethalium plumbeum (Loodkleurig Netplaatje), 12 & 16 november 2020, Walckiers.
Dezelfde dag in het Walckiers zagen we een rare fluo-roze vlek op een stam die deed denken aan glazuursuiker (Fr: sucre glace). De aoutoherkenningsfunctie op waarnemingen.be twijfelde echter geen moment bij deze rare verschijning: Dictydiaethalium plumbeum (Loodkleurig Netplaatje) - de loodkleur volgt later...
Agathidium varians, Moeraske 10/2020
Er zijn ook insecten die deze levensvormen opzoeken. Vorige maand zagen we na 12 jaar opnieuw een klein bolrond kevertje: Agathidium (varians?) dat ook al in Hof ter Musschen werd waargenomen.
In het Moeraske werden voorheen enkel de slijmzwammen Trichia sp (Draadwatje) en Lycogala epidendrum (Lait de loup - Gewone Boomwrat) waargenomen.
In de oudere waarnemingen van Hof ter Musschen zitten nog een 20-tal andere soorten.
In 2007 schreef MM in de cebe-inventaris: "Souhaitons que celui-ci trouve le site à son goût et décide de s'y fixer, enfin, durablement, MM."
Het begint er stilaan op te lijken dat dit gaat lukken met 6 recente waarnemingen in het Moeraske en Walckiers.
De parkieten lijken echter niet opgezet met deze 'indringer' en protesteren luid als een eekhoorn in de buurt komt.
Dat vormt misschien een verklaring waarom een vestiging in het Moeraske moeizaam verloopt?
Vaak zijn ze helemaal niet zeldzaam maar toch worden ze weinig gezien: mier-imiterende insecten.
Dit nieuw sluipwespje in het Moeraske, Gelis spec., ging er helemaal voor:
Het ziet eruit als een mier - zonder vleugels - en, getuige de vage foto, 'zigzagt' ook zo. Studies wezen uit dat ze daarbovenop de mierengeur imiteren. Dat zou een signaal zijn naar spinnen om dit wespje met rust te laten uit vrees een hele bende mieren over zich heen te krijgen... [1]
Werkpuntje: de antennes hebben geen knikje zoals bij echte mieren.
Vorig jaar zagen we al een gevleugelde soortgenoot die erg mierachtig overkwam en recent op waarnemingen.be door beheerder Fons Verheyde, gedetermineerd werd als Gelis areator.
De Gewone mierwesp (Smicromyrme rufipes), met eveneens vleugelloze vrouwtjes, werd ook enkele keren waargenomen in Brussel.
Maar ook in verder van mieren verwijderde insectengroepen zijn er voorbeelden te vinden van deze mimicri. In 45 insectenfamilies komt het voor, met de Blindwantsen (Miridae) als grootse groep. [2]. Deze nabootsing dient in de meeste gevallen als afschrikking. [3]
De soortherkenning op waarneming.be suggereerde bij een eerste foto waarop de ovipositor niet zo goed te zien was, trouwens een Miergraswants (Pithanus maerkelii).
De naam van de Mierenroofwants (Himacerus mirmicoides) verwijst naar de look van de nimfen. Het afslankend effect van witte banden moet de illusie van een driedelige mierentaille versterken. Net zoals bij de Mierspringspin hieronder.
In 2008 zagen we in het Moeraske een Mierspringspin (Synageles cf. venator). Spinnen gebruiken het paar poten dat ze te veel hebben voor de imitatie van antennes. De verwante Bosmierspringspin (Myrmarachne formicaria) is in 2019 verkozen als Europese spin van het jaar.
In Hof ter Musschen werd in 2009 de Gewone Mierspin (Micaria pulicaria) gesignaleerd.
Voetnoten
[1] Multi-trait mimicry of ants by a parasitoid wasp in Scientific Reports volume 5, Article number: 8043 (2015) Miriama Malcicka, T. Martijn Bezemer, Bertanne Visser, Mark Bloemberg, Charles J. P. Snart, Ian C. W. Hardy & Jeffrey A. Harvey.
Journée de gestion bien intense pour nos huit bénévoles du jour. Entretien de la zone limitrophe du Walckiers en bordure de Zénobe Gramme, fauche d'une roselière et d'une prairie dans le Moeraske, ainsi que le ramassage de quelques détritus. On n'a pas eu le temps ni de s'ennuyer, ni de se refroidir. Merci au deux personnes qui, à deux moments différents dans la journée, nous ont remerciés pour notre travail effectué au bénéfice du site et au bénéfice de tout qui s'y promène. Ce genre d'encouragement nous fait incontestablement plaisir !
